Terapia zaburzeń lękowych dla dzieci i młodzieży
Pomagamy dzieciom i młodzieży w radzeniu sobie z lękiem, w tym z:
- nieśmiałością
- małą pewnością siebie
- somatyzacją (dolegliwościami, jak bóle brzucha, głowy, częste wizyty w toalecie, będącymi konsekwencją napięcia i emocji)
- nieufnością, brakiem poczucia bezpieczeństwa
- trudnościami w relacjach z rówieśnikami
- słabym zaangażowaniem, słabą współpracą, wycofaniem /buntem.
Terapia jest dostosowana zawsze do potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka. Terapia adresowana jest dla dzieci od 7 roku życia.
Na początku zapraszamy na wywiad samych rodziców. Konsultacja trwa 50 minut.
Celem terapii może być:
- Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami
- Budowanie pozytywnego obrazu siebie
- Rozwijanie poczucia sprawczości i odpowiedzialności
- Zwiększenie zdolności do kierowania sobą
- Zwiększenie samoakceptacji
- Zwiększenie samodzielności
- Doświadczenie poczucia kontroli
- Wzmocnienie samodzielnego podejmowania decyzji
- Rozwój umiejętności obserwowania siebie i refleksji o sobie
- Rozwój umiejętności radzenia sobie z rozwiązywaniem problemów
Lęk jest naturalnym stanem, który sygnalizuje i chroni przed zagrożeniem. Kiedy staje się zbyt silny, utrudnia funkcjonowanie i powoduje cierpienie, może wymagać leczenia. Przejawy emocjonalności/wrażliwości są widoczne od urodzenia. Mamy wrodzoną podatność do reagowania w określony sposób. Są dzieci, które są spokoje, pogodne, łatwo się uspokajają. Są dzieci, które od urodzenia są płaczliwe, łatwo się pobudzają, mają trudność w zachowaniu spokoju. Około 2-3 miesiąca dzieci zaczynają reagować lękiem. Reakcje lękowe są widoczne na buzi dziecka oraz w jego zachowaniu (unikaniu, odwracaniu, cofaniu). Lęk chroni przed zagrożeniem, więc jeśli dziecko uzna coś za zagrażające, unika tego. Niemowlę, aby zmniejszyć swoje pobudzenie odwraca się, cofa, chowa. Może szukać pocieszenia i ochrony u rodzica lub osoby znajomej i bezpiecznej, aby się uspokoić.
Radzenie sobie z emocjami wynika z interakcji między wrodzoną emocjonalnością i doświadczeniami. Dziecko stopniowo uczy się rozumieć swoje emocje i je wyrażać w kontrolowany sposób. Uczy się również, na ile otoczenie jest wrażliwe i odpowiada na jego potrzeby. Jest to skomplikowany proces, który trwa wiele lat. Najważniejsze i najtrudniejsze dla rodziców jest, adekwatne odpowiednio do potrzeb i możliwości dziecka, rozumienie jego uczuć. Przykładowo, nieśmiałe dziecko potrzebuje wsparcia, zrozumienia, ale i kolejnych wyzwań. Rzucanie go na „głęboką wodę” lub nadmierne ochranianie może spowodować, że dziecko nie nauczy się radzić sobie z lękiem w sytuacjach społecznych. Za to może nabrać przekonania o własnej bezradności i się wstydzić.
Aby rozwijać się w zdrowy sposób dziecko potrzebuje zaspokojenia swoich potrzeb. Jeffrey E. Young wraz z zespołem (2013) wymienili pięć podstawowych potrzeb emocjonalnych:
- Bezpieczne przywiązanie do innych (bezpieczeństwo, troska, opieka, akceptacja)
- Autonomia, kompetencja i poczucie tożsamości
- Wolność wyrażania prawdziwych potrzeb i uczuć
- Spontaniczność i zabawa
- Realistyczne granice i samokontrola.
Niezrozumienie tych potrzeb może spowodować pojawienie się u dziecka problemów emocjonalnych i trudnych zachowań, np. wycofania, braku współpracy, nieangażowania, unikania, czy izolacji. Terapia pomaga zaspokoić sfrustrowane potrzeby i rozwinąć zdrowe strategie radzenia sobie.
Relacja rodzice – dziecko ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia psychicznego dziecka, dlatego włączamy opiekunów w proces zmian. Terapia rodzicielka pomaga lepiej zrozumieć trudności dziecka, adekwatnie odpowiadać na jego potrzeby, wspierać je, stawiać odpowiednie wymagania, aby stworzyć akceptujące i rozumiejące środowisko, wspierające zmiany i rozwój dziecka.
7-11 lat
Dziecko idąc do szkoły mierzy się z obowiązkami edukacyjnymi oraz rozwija umiejętności społeczne w różnych grupach rówieśniczych. Uczy się tolerować frustrację, odraczać nagrody, rozwiązywać swoje problemy, rozumieć siebie i innych. Te doświadczenia sprzyjają lub blokują umiejętność kontroli emocji i zachowania. Jednocześnie ważne jest, aby zachowana została dziecięca spontaniczność i umiejętność zabawy. Pozostają one zasobami na całe życie, aby w dorosłym życiu móc odczuwać szczęście i odprężyć się.
Dziecko, zaczynając chodzić do szkoły, intensywnie rozwija swoje poczucie kompetencji i skuteczności. Doświadczenie porażki może prowadzić do małej pewności siebie, poczucia niekompetencji, bycia gorszym. Negatywne doświadczenia wywołują wstyd, lęk, bezradność, złość. Zaś dzieci zdolne, które mają zbyt niskie wymagania, mogą kształtować niewłaściwą postawę wobec nauki i pracy, jak roszczeniowość, wielkościowość, czy słabą samokontrolę i kiepską sumienność. Trudne sytuacje w rodzinie, jak kłótnie rodziców, doświadczenie przemocy, rozwód rodziców, najczęściej powodują, że dziecko czuje się winne i zawstydzone.
11-16 lat
Na tym etapie głównym zadaniem rozwojowym jest radzenie sobie ze zmianami w ciele i budzącą się seksualnością, utożsamienie się z rolą własnej płci. Nastolatek zaczyna się uniezależniać od rodziny pochodzenia. Znaczenia nabierają przyjaciel i koledzy/koleżanki, punktem odniesienia staje się grupa rówieśnicza. Może dochodzić do poważnych konfliktów wartości między rodziną, a grupą rówieśniczą.
Ważne jest rozumienie i akcentowanie różnic poglądów, wartości, uznanie potrzeby autonomii i decydowania o sobie. Powstrzymywanie lub utrudnianie procesu uniezależniania się może prowadzić do zwrócenia się całkowicie w kierunku grupy rówieśniczej, która da poczucie przynależności, ale może jednocześnie okazać się źródłem traumy lub dysfunkcyjnych zachowań, np. przestępczości, czy używania narkotyków. Negatywne doświadczenia z rówieśnikami, jak odrzucenie, dręczenie mogą prowadzić do izolacji, nieufności, podporządkowania, ale i zachowań agresywnych.
16-23 lata
Młody człowiek coraz bardziej wchodzi w rolę osoby dorosłej: planuje przyszłość, buduje intymne relacje, szykuje się do samodzielnego życia, zaczyna ponosić odpowiedzialność za siebie, sięga po używki. Może dochodzić na tym etapie do dużych przeciążeń emocjonalnych, konfliktów między potrzebą autonomii a potrzebą przynależności. Może pojawić się poczucie pustki, niestabilności, niewiedzy kim się jest, co robić.
Identyfikacja z normami i wartościami grupy, gdy przeważa wstyd, może spowodować nadmiernie karzące zachowania i silne poczucie winy. Zamieszanie emocjonalne, duża chwiejność nastroju, niejasność kim się jest, co jest własne, co rodziców, co rówieśników, które blokuje możliwość rozwoju i utrudnia codzienne funkcjonowanie, może stać się poważnym problemem.
Metody pracy:
Rozwój emocjonalny dziecka poprzez zabawę – naturalnym sposobem komunikacji i wyrażania siebie dla dziecka jest zabawa. Stanowi ona dobrowolną, wewnętrznie motywowaną i kierowaną przez dziecko aktywność. Aby zrozumieć młodego człowieka potrzebne jest spojrzenie na świat z jego perspektywy. Terapia zabawą wspomaga doświadczenie bezpiecznej relacji, aby dziecko mogło w pełni poznawać siebie, wyrażać swoje uczucia, potrzeby, myśli. Pomaga doświadczyć zrozumienia, równowagi i kontroli. Umożliwia to optymalny rozwój dziecka.
Terapia poznawczo-behawioralne – przyjmuje jako podstawowe założenie, że nasze myślenie wpływa na to, co czujemy i co robimy. Terapia pomaga w doprowadzeniu do zmiany rozumienia, odczuwania i zachowania. Wykorzystuje proces uczenia się. Poprzez dobre, czy złe konsekwencje swojego zachowania dzieci i młodzież utrwalają swoje zachowania. Zmiana sytuacji (czynników poprzedzających dane zachowanie) i konsekwencji może prowadzić do zmiany zachowania. Znaczenie ma również obserwacja znaczących osób, które dzieci naśladuję. W terapii można obserwować drugą osobę wykonującą określone zadanie, być przeprowadzonym przez wskazówki drugiej osoby, bądź samemu nauczyć się wydawania sobie instrukcji, aby radzić sobie w trudnych sytuacjach i zapanować nad sobą.
Dialog motywujący – specyficzny sposób komunikowania się umożliwiający budowanie wewnętrznej motywacji do zmian. Dobrze sprawdza się również w procesie terapeutycznym. Może być skutecznym narzędziem porozumiewania się również dla rodziców.
Terapią dzieci i młodzieży w naszym Zespole zajmują się mgr Joanna Rutkowska, mgr Aleksandra Augustyn i mgr Olga Kozyra.